| ZonêMa/Kirmancki | Türkce | Deutsch | English |
| xuye ero cı fistene | huysuzlandırmak | | |
| xuye ero xo fistene | huysuzlanmak | eigensinnig werden, bockig werden (oder sein), böse sein | |
| xuye [d.] [Far.] | huy, adet, üslup, alışkanlık | Natur, Wesen, Veranlagung, Charakter, Angewohnheit | |
| xêğ biyayene | deli olmak, delirmek | | |
| xêğ kerdene | deli etmek, delirtmek | | |
| xêğ [sıf.] | deli, aptal, çılgın | verrückt, irre, wahnsinnig | crazy, mad, insane, lunatic, mentally deranged, insane, lunatic |
| xêğêni (xêğiye) | delilik | Verrücktheit | madness, lunacy, craziness |
| xêr amê! | hoş gelmişler! | | |
| xêr be sılamet (xêr ve sılamet) | merhaba (karşılama selamı) | Hallo (Gegengruß) | Hello (counter greeting) |
| xêr ro cı keno | anlaşıp geçiniyor | | |
| xêre jübinu kerdene | iyi geçinmek | | |
| xêri miyan de bê (xêr bıvênê) | hoş bulduk | danke sehr, freut mich auch (Sie zu sehen), wir sind (ich bin) froh, hier zu sein | we're (I'm) glad to be here |
| xêrine | iyilik | | |
| xêrwaz | iyiliksever | wohlwollende Person | benevolent person |
| xêrê ser | inşallah | hoffentlich | hopefully, god willing |
| xêyr (xêr) [e.] [sıf. → 2] [Ar.] | hayır, 1) iyilik, karşılık beklenmeden yapılan yardım 2) iyi, hayırlı, yararlı olan | Wohltätigkeit, Nächstenliebe | charity |
| xêyrwaz [sıf.] | hayırsever, yardıma hazır | hilfsbereit, wohltätig | helpful, charitable, benevolent |
| xêyrweşiye | hayırlısı | | |
| xêyrêser | hayırlısıyla | | |
| Yıxır Gol [din.] | Dersim'de bir ziyaret yeri. Hızır ile Bozat’ın (Hızır'ın atı) bu gölde olduğuna inanılan göllerden biri, dilek edilir, kurbanlar kesilir. | | |
| ya ez yen (yon), ya tı yena | ya ben gelirim, ya sen gelirsin | | |
| Ya Heq! (Haq) Ya Mıhemmed! Ya Eli! (Oli, Alo, Ali) [din.] | Ya Allah! Ya Muhammed! Ya Ali! | | |
| Ya Xızır! (Xızıro Xeylas! Xızıro Nebi! Xızıro İylas!) [din.] | Hızır'a sesleniş. | | |
| Ya Xızır! [din.] | Ya Hızır! (dara düşünce, imdata çağrılan Hızır) | Eile herbei Hızır! | |
| Ya Xızır, serê derya u dengızu! [din.] | bir çağrı (Hızır burada reisdir, önce yer tufan-gök duman iken, "Denizler, deryalar üzerindeki Hızır'ın" eliyle yer-gök yaratılır) | | |
| Ya Xızır, serê kelek u gemiu! [din.] | bir çağrı (Hızır burada bir rehber ve adeta bir tanrı rolündedir) | | |
| ya ya! | yok canım! | | |
| yaṭoliyayene (raṭoliyayene) [f.] | fenalaşmak, çatlamak | | |
| yaṭolnayene (raṭolnayene) [f.] | fenalaştırmak, çatlatmak | | |
| ya(n) ki | ya da | oder | or |
