| | ZonêMa/Kirmancki | Türkce | Deutsch | English | | xerepıtene (xerepnen-, xerepıt-, -xerepn- ) [f.] | bozmak, çürütmek | | |
| xerepiyay | bozulmuş, kokmuş | | |
| xerepiyayene (xerepin-, xerepiya-, -xerepi- ) [f.] | bozulmak, çürümek | | |
| xerepiye | bozulmuş, kokuşmuş | | |
| xerita | harita | Karte | map |
| xeritaya Ewropa | Avrupa haritası | Europa Karte | European map |
| xerresino sıfre ver | sofraya girişiyor | | |
| xersıxe | hayırsız, vefasız | | |
| xerç keno | harcıyor | | |
| xerçker (1) | tüketici | Verbraucher, Konsument | consumer |
| xesas [sıf.] [Ar.] | hassas (duyum ve duyguları algılayan, duyarlı, çabuk etkilenen, en küçük değerleri, incelikleri dahi algılayabilen) | empfindsam, sensibel | sensitive |
| xesiyayene (xesin-, xesiya-, -xesi- ) [f.] | kısırlaştırılmak, hadim edilmek, sterilize edilmek, kastrasyon edilmek | kastriert werden, sterilisiert werden | be castrated, be sterilized |
| xete kerdene (Desim: Pulur) | büyü yapmak, büyülemek, efsunlamak | | |
| xete [d.] [Ar. → Akat.] | 1) hat 2) yazı yazma 3) çizgi, çizi 4) karık (sabanla açılan çizi) 5) ar(ı)k (içinden su akıtmak için toprak kazılarak yapılan açık oluk, arık, dren, karık) 6) elektrik akımı taşıyan tel veya kablo sistemi 7) ulaşım sağlayan bir taşıtın uğradığı yerlerin bütünü, yol, geçek (demir yolu hattı, otobüs hattı) | | |
| xetil | duvar arasında kullanılan ağaç bağlantılar | | |
| xetu kay kerdene | kağıt oynamak | | |
| xever (xeber) (1) | küfür | Schimpfwort, Fluch | swearword, curse |
| xever kerdene (xever ken-, xever kerd-, xever -ker- ), xeveri dayene, xeberi dayene (1) | küfretmek (küfür etmek), sövmek | fluchen, schimpfen | to swear, to curse |
| xeveri dayene (xeberi dayene) (cı ra xeveri dan-, cı ra xeveri da-, d- ) [f.] | birine hakaret etmek | jemanden beschimpfen | to insult someone |
| xeyal keno | hayal ediyor | | |
| Xeylas (Xeylaş, Xelas) [din.] | 1) Hızır-İlyas, kutsal gün, karaların piri Hızır’la denizlerin piri İlyas’ın buluştukları gün adına da icra edilen bir rituel, Hızır Cemi yapılır, su başına gidilir, bu sudan içilir, evdeki eşya ve mala serpilir.
Hızır orucunun üçüncü ve son günü olan Xeylas günü Xızır lokması pişirilir ve komşulara dağıtılır, Hızır kurbanı kesilir ve dağıtılır. Xeylas günü genç kızlar ve erkekler evlilik kısmetleri için niyet ederler. Xeylas günü mezarlıklar ziyaret edilir. 2) kurtarıcı | | |
| xeylasê xeylasu (xelasê xelasu, xeylaşê xeylaşu) [din.] | kurtarıcılar kurtarıcısı (Hızır) | | |
| xeylê (xelê) (1) | 1) bir çok, çok çok 2) epey, epeyce, epeycene, oldukça, hayli | 1) viel, sehr 2) ziemlich, ziemlich viel, ganz schön | |
| xeylê ca | çok uzak, "çok yer" | sehr weit, "viel Ort" | very far |
| xeylê koy | bir çok (çok çok) dağ | | |
| xeylê mektebi | birçok okullar | | |
| xeylê meyweyê ma estê | bizim birçok meyvemiz var | | |
| xeylê ramena | epey sürer | | |
| xeylê saati | bir çok saatler | mehrere Stunden | many hours |
| xeylê waxt | uzun zaman | lange Zeit | long time |
|
|
