| ZonêMa/Kirmancki | Türkce | Deutsch | English |
| şıma ra jû recay mı esta (jû recay mı esta şıma ra) | sizden bir ricam var | | |
| xebera mı naye ra çina | benim bundan haberim yok | | |
| ma dışmen niyime, dostime | biz düşman değiliz, dostuz | | |
| çar kiloyi ki sungu wazen(ane) (wazonu) | dört kilo da mantar istiyorum | | |
| çor | zıkkım | | |
| meymanê dewrêş Sılemani [din.] | derviş Süleyman’ın konuğu | | |
| hardo Dewrêş (Dewrês) [din.] | 1) dervişler Diyarı 2) zonê ma/kırmancki konuşulan coğrafyaya „kutsallık“ addetme, "atalarının yurdu" | | |
| Xeylas (Xeylaş, Xelas) [din.] | 1) Hızır-İlyas, kutsal gün, karaların piri Hızır’la denizlerin piri İlyas’ın buluştukları gün adına da icra edilen bir rituel, Hızır Cemi yapılır, su başına gidilir, bu sudan içilir, evdeki eşya ve mala serpilir.
Hızır orucunun üçüncü ve son günü olan Xeylas günü Xızır lokması pişirilir ve komşulara dağıtılır, Hızır kurbanı kesilir ve dağıtılır. Xeylas günü genç kızlar ve erkekler evlilik kısmetleri için niyet ederler. Xeylas günü mezarlıklar ziyaret edilir. 2) kurtarıcı | | |
| Ewlad-ı Resul [din.] | "peygamberin çocukları", Seyit aileleri imam soyuna bağlı olduklarına ve aşiretler üstü bir kastı temsil ettiklerine inandıklarından, kendileri için Ewlad-ı Resul, yani "peygamberin çocukları" nitelemesini tercih etmeleri. | | |
| Ehl-i iman [din.] | inancın insanları | | |
| Ewladê Abbasi | Abbas Uşağı | | |
| Ewladê Şıhsani (Şexseni) | Şeyh Hasan Uşağı | | |
| İsmailê İmami [e.] [tar.] | Şair. Sey Qaji’nin yeğeni ve çırağı. Sey Qaji’nin kılamlarını gelecek kuşağa taşıyan kişi. | | |
| Wakıle (1895-1980) [d.] [tar.] | Şair. Sey Qaji’nin manilerine kendisi konu olmuş ve onun manilerinin aktarıcısı. Kendisi de Sey Qaji üzerine maniler okumuş. At sırtında aşiret davetlerine gidip ağıtlar okuyan kadın şair. | | |
| Qemero Areyiz (Kamer Demir) [e.] [tar.] | Halk ozanı Kamer Demir. | | |
| Xızır, Muzır Baba, Sultan Baba, Duzgın to rê albaz bo! | Hızır, Munzur Baba, Sultan Baba, Duzgın yoldaşın olsun! (yolculuğa çıkarken) | | |
| Şıhsan (Şexsen) [tar.] | Şıh Hasan (Şeyh Hasan). Şıh Ahmet Dede’nin soyundan. Malatya’dan göç eder, ilkin Nazımiye yakınlarındaki Duzgın Baba Dağı eteğindeki Khalmem Köyü’ne yerleşir, sonra Ovacığa yerleşir. İki oğlundan birisinin adı Seyit Ali, diğerinin ise Hasan’dır. Seyit Ali soyundan gelenler Seydan, Hasan’ın soyundan gelenler ise Şıh Hasan boyudur.
Seyit/Seydan’lı:
- Khalu (Kalan): Keçelan, Baliyan, Birmu (Birman), Abasan (Aşağı)
- Kewu (Kev): Aslan Uşağı, Beyt Uşağı, Maksut Uşağı
- Qozu (Koçan): Koç Uşağı, Şam Uşağı
Şıh Hasan'lı:
- Abasan (Yukarı)
- Ferhatan
- Karaballı
- Kırğan | | |
| Astoro Kimet [din.] | Duzgın'ın atı, doruat | | |
| Karsni (Karsini) [d.] [mit.] | 1) Karsni, Duzgın Baba'nın üç kız kardeşlerinden biri, mitolojik karekter. 2) Karsni dağı, Xaskare ve Duzgın Baba’nın dağlarının tam karşısında, ama mesafeli, ziyaretgâh | | |
| Tawıra Qızılbeli [din.] | Kızılbel, Duzgın Dağı dibindeki Dewa Kurêşu adlı köyden ayrılıp gelen Kureyşan kökenli seyitlerin kurduğu bir mekân. Pülümür ilçesine bağlı Kırdım köyüne ait bir mezra. Kureyşan Ocağının ikinci önemli mekânı, derviş Süleyman'ın (Dewreş Sıleman) kutsal yatırıyla (Hews) bilinir. Kızılbel seyitleri on iki perde ile cem icra ederler. Kureyş, Duzgın, Wayır ve Hızır’ı bu mekânda ve bu müzikal perdeler eşliğinde çağırırlar. Ziyaretgâh. | | |
| Xaskare [d.] [mit.] | 1) Haskar, Duzgın Baba'nın üç kız kardeşlerinden en küçük kardeşi, mitolojik karekter. 2) Duzgın Baba dağına bitişik kutsal tepe, ziyaretgâh 3) bir kız ismi | | |
| Zêle (Jêle) [d.] [mit.] | 1) Zêle, Duzgın Baba'nın üç kız kardeşlerinden biri, mitolojik karekter 2) Zêle dağı, Xaskare ve Duzgın Baba’nın dağlarının tam karşısında, ama mesafeli, ziyaretgâh 3) bir kız ismi | | |
| sungê bınê hardi [bot.] | yer mantarı, yer elması | | |
| sungê kuvarıki [bot.] | küçük, yağmur mantarları (ormanlık alanlarda olur) | | |
| şirmok (şiramok) [e.] [bot.] | yabani sarımsak (sarmısak) türü | | |
| tırsıke [bot.] | yenilen ekşimsi bir bitki | | |
| sayê hardi [bot.] | yer elması | | |
| savunê milçıku [bot.] | 1) çeşme etrafında yetişen bir bitki, ellere sürülerek yıkamada sabun gibi köpük çıkarır 2) kırmızı çalı bitk | | |
| gılor biyayene (gıleri, gırr, gındır, gındolıke, gırıke, gırgır) | 1) yuvarlanmak, tekerlenmek 2) yuvarlak olmak | | |
| gılor kerdene (gıleri, gırr, gındır, gındolıke, gırıke, gırgır) | yuvarlamak, yuvarlak yapmak, tekerlemek | | |
